بر اساس تحقیقات، اغلب خانواده‌های زندانیان، نیازمند حمایت مبرم هستند. گرچه نهادهای حمایتی درحد بضاعت خود به این خانواده‌ها ارائه خدمت می‌کنند، اما نبود نظام جامع حمایتی و کمبود اعتبار، شرایط دشواری را برای زندگی روزمره آن‌ها رقم زده است؛ به طوری که برخی از این خانواده‌ها حتی برای تأمین حداقل نیازهای خود دچار بحران‌های جدی می‌شوند. در حالی که باید دغدغه این خانواده‌ها صرفاً حبس سرپرست خانواده باشد.

پنجم خرداد، روز حمایت از خانواده زندانیان فرصتی است برای آشنایی با دغدغه‌های خانواده‌های زندانیان و ترغیب و تشویق آن‌هایی که می‌خواهند با کمک‌های خود، نسیم مهرورزیشان فضای جامعه را عطرآگین کند.

حمایت با هدف پیشگیری از بروز آسیب‌های اجتماعی

کمیته امداد امام خمینی(ره) از جمله نهادهایی است که از سال ۱۳۷۵ وظیفه حمایت از خانواده‌های افراد زندانی و

زیر پوشش قرار دادن آنان را عهده‌دار شده است.

معاون حمایت و سلامت خانواده این کمیته در گفت‌وگو با ما به بخشی از این حمایت‌ها اشاره و اظهار می‌کند: همه خانوارهای نیازمند که سرپرست آنان به دلیل ارتکاب جرایم غیرعمد در زندان هستند از طریق سازمان زندان‌ها به این نهاد معرفی می‌شوند و احراز نیازمندی آن‌ها توسط کارشناسان کمیته امداد بر اساس دستورالعمل‌های موجود انجام می‌شود، سپس زیر پوشش حمایت‌های همه‌جانبه قرار می‌گیرند. این حمایت‌ها شامل پرداخت کمک معیشت، کمک به تشکیل خانواده و ازدواج فرزندان خانواده زندانیان، پرداخت وام قرض‌الحسنه، ارائه مساعدت موردی، کمک به پرداخت اقساط معوقه وام‌های دریافت شده، پرداخت شهریه دانشجویی به فرزندان دانشجوی خانواده، تأمین لوازم ضروری زندگی و همچنین پرداخت کمک هزینه تحصیلی و ارائه کمک به دانش‌آموزان مثل تأمین پوشاک، نوشت‌افزار، رفت و آمد، تقویت بنیه تحصیلی، پرداخت کمک هزینه تحصیلی به دانش‌آموزان نخبه و دارای استعدادبرتر، کمک هزینه شرکت در کلاس‌های کنکور و راهیابی به دانشگاه می‌شود.

به گفته حسین خدرویسی شرط خروج از شرایط نیازمندی و تغییر در وضعیت اقتصادی خانواده به دلایلی چون خودکفایی و ایجاد اشتغال پایدار با درآمد مکفی و همچنین پایان دوره حبس فرد زندانی است.

۴۰ هزار خانواده زندانی از هیچ حمایتی برخوردار نیستند

انجمن حمایت از زندانیان نیز یکی از مهم‌ترین نهادهایی است که عهده‌دار حمایت از خانواده زندانیان است.

مدیرعامل این انجمن در گفت‌وگو با ما به ۲۲۰ انجمنی اشاره می‌کند که با هدف حمایت از خانواده زندانیان در کشور فعالیت می‌کنند.

جبار باقری متذکر می‌شود: پیش‌بینی‌می‌شود بیش از ۱۰۰ هزار خانواده نیازمند کمک باشند که در حال حاضر از این تعداد، ۶۰ هزار خانواده زیر پوشش هستند و هنوز ۴۰‌هزار خانواده دیگر از هیچ حمایتی برخوردار نیستند.

وی می‌گوید: خانواده زندانیان با وجود آنکه جرمی مرتکب نشده و نیت بزهکارانه‌ای نداشته‌اند، بیشتر از زندانیان با مشکل مواجه می‌شوند و از همان لحظه که نان‌آور آن‌ها راهی زندان می‌شود، در معرض آسیب‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی‌و... زیادی قرار می‌گیرند. در بیشتر مواقع، مشکلات اقتصادی نخستین دغدغه خانواده زندانیان است که در صورت ‌حمایت نکردن از این خانواده‌ها شاهد رشد چشمگیر طلاق همسران زندانیان، ترک تحصیل فرزندان، ناهنجاری‌های اجتماعی و روانی، گرایش اعضای خانواده به مشاغل کاذب و تکدی‌گری خواهیم بود و ضرورت دارد حمایت از این خانواده‌ها گسترش یابد تا در آینده، شاهد ورود تعداد قابل‌توجهی از اعضای خانواده زندانیان به چرخه جرم نباشیم.

باقری ادامه می‌دهد: بخشی از افکار عمومی تصورشان این است فرد مجرم باید خودش تاوان کارهای خود را بدهد و نباید دولت‌ها هزینه‌ای اضافی برای او بپردازند. در این نوع نگاه عمدتاً از خانواده‌ها غفلت می‌شود، اما موضوع مهم و حساس این است همزمان با اجرای عدالت که مورد مطالبه جامعه است، ناگزیر هستیم به اعضای خانواده بزهکار که اصولاً نقشی در ارتکاب بزه ندارند کمک کرده و آنان را مورد حمایت قرار دهیم و انتظار می‌رود رسانه‌ها و دستگاه‌های تبلیغی این تفکیک را با ظرافت برای مردم توضیح دهند.

باقری با اشاره به ضرورت شناسایی خانواده زندانیان نیازمند حمایت می‌گوید: اداره کل اقدامات تأمینی سازمان زندان‌های کشور با راه‌اندازی سامانه حمایت، همه انجمن‌های حمایت و اداره کل زندان‌ها را مکلف کرده است زندان به زندان و بند به بند آن دسته از زندانیانی را که خانواده آن‌ها به لحاظ معیشتی، درمانی، روان‌شناختی و یا ادامه تحصیل فرزندانشان دچار مشکل هستند، شناسایی کند.

علاوه بر اجرای طرح حمایت حداکثری از خانواده زندانیان برای شناسایی این خانواده‌ها، طرح قرارگاه فرهنگی نیز از سوی سازمان زندان‌های کشور در ورودی زندان‌های مرکزی پیش‌بینی شده تا برای خانواده‌هایی که برای ملاقات زندانی خود مراجعه می‌کنند امکان خود معرفی و بهره‌مندی از حمایت‌های این انجمن‌ها فراهم باشد.

وی در عین حال می‌گوید: این انجمن‌ها از هیچ بودجه دولتی برخوردار نیستند، بنابراین باید در فکر یافتن منابع برای ارائه کمک‌ها باشند. از این رو جذب خیران و نیکوکاران از رویکردهایش است که خوشبختانه با توجه به روحیه نوع‌دوستی مردم کشورمان، بخشی از وظایف خود را با استفاده از همین کمک‌های مردمی و البته در حد مقدور انجام می‌دهد. البته ضرورت دارد دولت در کنار کمک‌های مردمی، بودجه و اعتبار ویژه‌ای را برای انجمن‌ها در نظر بگیرد. با این حال ما منتظر تأمین اعتبار دولتی نیستیم و منابع خود را از محل کمک‌های مردمی و برخی فعالیت‌های محدود اقتصادی تأمین می‌کنیم.